październik 23, 2018październik 23, 2018

Subsydiarny akt oskarżenia a tożsamość przedmiotowa postanowień prokuratora

Paweł Suwara

ADWOKAT

Subsydiarny akt oskarżenia a tożsamość przedmiotowa postanowień prokuratora

Do napisania niniejszego artykułu skłoniła mnie niedawna rozmowa z prokuratorem Prokuratury Okręgowej Warszawa-Praga przed jedną z rozpraw. Ta rozmowa przypomniała mi czasy, kiedy pisałem pracę magisterską dotyczącą przestępstwa przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego z art. 231 k.k. Ów prokurator był zdania, że przedmiotowo tożsame muszą być obydwa postanowienia organów ścigania.

Instytucja subsydiarnego aktu oskarżenia została opisana w art. 55 § 1 k.p.k. w zw. z art. 330 § 1 k.p.k. Procedura, która następnie umożliwia wniesienie przez pokrzywdzonego subsydiarnego aktu oskarżenia wygląda następująco:

organ postępowania przygotowawczego wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa albo o umorzeniu postępowania przygotowawczego;

następnie, pokrzywdzony wnosi do sądu zażalenie na ww. postanowienie;

sąd uchyla postanowienie;

organ postępowania przygotowawczego ponownie wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa albo o umorzeniu postępowania przygotowawczego, przy czym, obydwa postanowienia – przed i po uchyleniu przez sąd – muszą być tożsame przedmiotowo. To znaczy, że jeżeli pierwsze postanowienie dotyczyło odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego, to postanowienie wydane po uchyleniu zaskarżonego postanowienia przez sąd również musi dotyczyć odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Wskazane powyżej rozumienie instytucji opisanej w art. 55 § 1 k.p.k w zw. z art. 330 § 2 k.p.k. jest dominujące zarówno w orzecznictwie, jak w i doktrynie, przywołując chociażby komentarze T. Grzegorczyka (Grzegorczyk Tomasz, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1-467. Komentarz, LEX 2014), Ryszarda A. Stefańskiego oraz S. Zabłockiego (Stefański Ryszard A. (red.), Zabłocki Stanisław (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1-166; WKP 2017), H. Paluszkiewicz i K. Dudka (Dudka Katarzyna (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz; WKP 2018) oraz orzeczenia sądów oraz trybunałów – postanowienie Sądu Najwyższego z dn. 24.11.2016 r., sygn. akt III KK 274/16; wyrok Sądu Najwyższego z dn. 22.05.2013 r., sygn. akt IV KK 128/13 oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dn. 19.05.2015 r., sygn. akt SK 1/14.

W tym miejscu należy jednakże postawić pytanie: czy postanowienie wydane przez organ postępowania przygotowawczego po uchyleniu postanowienia przez sąd karny musi być tożsame z zaskarżonym postanowieniem? Pisząc językiem nieprawniczym – czy obydwa postanowienia muszą dotyczyć, np. odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego?

Zdaniem autora, stanowisko, iż obydwa postanowienia muszą być tożsame przedmiotowo, godzi w uprawnienia pokrzywdzonego, albowiem w zasadniczy sposób ogranicza pokrzywdzonemu uprawnienie do dochodzenia swoich praw naruszonych przestępstwem. Wystarczy, że organy postępowania przygotowawczego, np. odmówią wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, a następnie ten sam organ umorzy postępowanie.

Z jednej strony, celem postępowania karnego jest, nie tylko, aby osoba niewinna nie została ukarana, ale również, może przede wszystkim, żeby osoba winna czynu poniosła karę za jego popełnienie. Dlaczego więc ustawodawca oraz sądy dokonując wykładni przepisów art. 55 k.p.k. oraz art. 330 k.p.k. ograniczyły/ograniczają pokrzywdzonemu możliwość ochrony swoich uprawnień?

Zarówno w art. 55 § 1 k.p.k., jak i w art. 330 § 2 k.p.k., mowa jest o powtórnym wydaniu postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania, a chyba nikomu, tym bardziej profesjonalistom – sędziom karnym, nie trzeba przypominać znaczenia terminu „lub”. Ku przypomnieniu: kwantyfikator „lub” oznacza, że prawdziwe są następujące wyniki logicznego rozumowania:

obydwa zdania są prawdziwe;

albo tylko jedno z dwóch.

Powyższe, oznacza, że użycie kwantyfikatora „lub” w powołanych powyżej przepisach k.p.k. pozwala na wnioski, zgodnie z którymi możliwe jest wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia w warunkach odmowy wszczęcia postępowania, a następnie umorzenia postępowania. W rezultacie, takie stanowisko pozwala na szerszą ochronę uprawnień pokrzywdzonego w procesie karnym.

Podziel się

Zadzwoń teraz